بی شک 15 خرداد سال 1342 اولین بنیان های تحول عظیم در تاریخ معاصرِ ایران را شکل داد و در ادامه مسیر  شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی به رهبر ی امام خمینی (ره)  نقش اصلی و اساسی داشت.

ماه محرم هر سال، یادآور قیام امام حسین بن علی «علیه السلام» است، ماه محرم سال 1383 هجری قمری که مصادف با خرداد سال 1342 هجری شمسی بود، نقطه عطف و آغاز گر دوره ای درخشان در تاریخ مبارزات مردم ایران علیه جبر و زور بود.

امام خمینی (ره) در این روزها به دعوت مردم به قیام علیه رژیم مستبد شاه مبادرت ورزید. روز عاشورای همین سال که برابر با 13 خرداد بود،  جمعیت صدهزار نفری در تهران با داشتن عکسهایی از امام به تظاهرات پرداختند و در مقابل کاخ مرمر (محل استقرار شاه( برای اوّلین بار در پایتخت شعار «مرگ بر دیکتاتور» سر دادند.

امام خمینی عصر عاشورای سال 1383 هجری قمری در مدرسۀ فیضیه نطق تاریخی خویش را که آغازی بر قیام 15 خرداد بود ایراد کرد.

امام رسماً و علناً با شدیدترین حملات رو در روی شاه قرار گرفت. مبارزه ابعاد وسیعی یافت و نیروی انقلابی متكی به اسلام بدون تمایل به بیگانه، عینیت پیدا كرد.

بعد از این بود که ساواك مأموریت یافت، امام را توقیف كند. ساعت 3 بامداد روز 15 خرداد مأموران امنیتی به منزل امام هجوم بردند و ایشان را دستگیر كردند، و به تهران آوردند. خبر دستگیری امام به سرعت در قم و سپس در تهران و سایر شهرها انتشار یافت. مردم قم به خیابان ها ریختند و، به راهپیمایی اعتراض آمیز پرداختند.

اجتماعات و تظاهرات مردمی زنان و مردان در اعتراض به بازداشت امام در قم، تهران و برخی دیگر از شهرستان ها، با هجوم نیروهای مسلح، به خاك و خون كشیده شد. دانشگاه تهران با تانك و مسلسل و افراد مسلح به محاصره درآمد. تعداد شهدای این روز  چیزی بین پنج هزار تا 15 هزار تن تخمین زده شده اند.

قیام پانزده خرداد سرآغازی بود بر انقلابی که 15 سال بعد به ثمر نشست، انقلابی که امام خمینی (ره) با اتکا به خداوند و  با مشارکت مردمی که از استبداد شاه به ستوه آمده بودند، آن را رهبری و به پیروزی رساند.